Гараг эрхсийн Монгол нэр

Др. М.Саруул - Эрдэнэ (Indiana University)

Тигр Еврафт мєрний vржил шимт газар соёолсон эртний Мeсoпатамийн соёлд анхлан долоо хоногийн єдрийг тодорхой гараг эрхсээр оноон нэрлэж эхэлсэн нь Єрнє, Дорно зvгт адил тархсан тул Ази, Еврєпын нэлээд хэлэнд єдєр гарагийн нэрс дvйдэг байна. Монголчууд ч бас гараг хэмээхэд тэнгэрийн эрхэс болон долоо хоногийн єдрийн аль алинийг ойлгодог билээ. ГАРАГ хэмээн бичээд байгаагийн маань учир нь бид кирилл бичгийг анх авахдаа ГАРИГ гэж буруу хэвшсэнээс болж жогорхойг нэрлэх єєр vгтэй андуурагдах болсноос зайлс хийж буй хэрэг юм.

Ингээд Ням гарагаас эхлэн єдрvvдийн нэрийг тодорхойлбоос:

Sun-day буюу Нарны єдєр нь Тєвдєєс Монголд орохдоо НИМ-А (ням), Самгардиас (самгарди- санскрит адил) уйгараар дамжин орж ирэхдээ ADIYA (адьяа) хэлбэрийг олсон бєгєєд аль аль нь нар гэсэн vг болно.

ТҮҮХ (Д. Нацагдорж)

Манай Монгол улс маш эртний улс аа,
Монголын яруу түүх, магад их гэрэлтэй
Гэгээн мянган жилээс, бид энд оршсоор,
Хэдэн мянган жилээс бид энд оршсоор

Хэдийнээ балар цаг, таван мянган жилийн өмнө,
Хойд газар оршүиж, хол ойрыг хувьсгасан
Хүннүгийн үе хүрээд, хүчирхэг улсыг мандуулсан
Хянган уулын тэндээс, тэнгэр уулыг тулсан

Эхнэр (Өгүүллэг)

Бум-Эрдэнэ-ийн блогоос авав. 

Дэлбээлж байгаа цэцгийг дэмий битгий тасдаарай
Дэрвэж яваа охиныг уйлуулж битгий орхиорой
Энхрий цээжийг нь дэрлээд чих тавин чагнаарай
Ээжийн охины зүрх чиний төлөө цохилж байгаа.
Аавдаа ч өгөөгүй халамжийг нь асгаж битгий гомдоо
Амталж байгаа жаргалаа эргүүлээд түүндээ өг.
Хардаж чамайг зовоодоггүй ч  харамлаж байгаа чамайг
Хань минь би чинийх гээд духан дээр нь үнс, уужрана.
Хайраар бялхсан харцыг нь чи л ганцхан мэдэрдэг
Халуун дулаан тэврэлтийг нь чи  л зөвхөн хүртдэг
Удам залгах үрийг чинь төрүүлж чамд өгөх
Ухаант бүсгүй дэргэд чинь байна, инээмсэглэ эр хүн та

"Хаашаа алга болчихдог байнаа. Утсаа ч авахгүй юм. Ямар нэгэн муу юм болсон бол мэдэгдмээр юмаа. Үнэндээ бол өнөө хар усаа гудраад л яваа л даа. Би мэдэж л байна. Зэвүүн амьтан. Үгүй, гэхдээ ямар нэгэн юм болчихсон юм биш байгаа даа”

Бүсгүй бодолдоо ороогдон өрөөн дотроо холхино. Тэгтэл ямар нэгэн юм хаалга тэмтчин сарлах чимээ гарав.

Улаанбаатар хотын зарим сонирхолтой газрууд

Монгол улсын нийслэл хот анх үүссэн түүх нь 17-р зуунаас улбаатай. Шарагчин туулай жил буюу 1639 онд Халхын түшээт хан Гомбодоржийн хүү Занабазарыг Монголын шарын шашны тэргүүнээр өргөмжлөн түүнд зориулж тусгай өргөө байгуулж өгчээ. Өндөр гэгээнд зориулан барьсан энэхүү өргөө нь эдүгээгийн Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотын үүсэл байлаа.

Ёроолгүй тэнэгүүдийн дунд амьдрахад нас яасан урт юм бэ
Оройгүй эрдмийг сурахад нас яасан богино юм бэ
Аяа, мундашгүй эрдэм сурахад нас даанч богино
Аяа, мунхагуудын дунд амьдрахад нас даанч урт
Түшмэд намайг яаж үздэг хамаагүй
Түмэн намайг яаж үздэг хамаатай
Эрлэг мунхаг яаж үздэг хамаагүй
Эрдэмтэн мэргид яаж үздэг хамаатай

Бямбын Ринчен

АНУ ХАТАН (Бямбын Ринчен)

Өмнөх үг:
Хамаг хураасан бүгд барагдъюу:
Өндөр болсон тэр вээр эцэстүр унаюу
Хурах л буй бөгөөс, хагацах болъюу:
Төрөх л буй бөгөөс, үхэх болъюу.
(Үлгэрийн далай)

1.
Өгүүлэх ину: Энх амгалан нийслэл Бээжин хотынхон өглөөнөөс эхлэн Хар мөрний жанжин орж ирэх гудамж зээлийн газар их замын дагуу шоргоолж мэт овооролдон цуглаж, амьтан хүн улам нэмсээр байв. Хар хувцастай хятадын дунд хааяа монгол тангад хүн, хувцасныхаа өнгөөр тод ялгаран үзэгдэж, хоёр эгнээ болон жагссан олны хэлэлцэх нь дууриа цууриа мэт хачин чимээтэй байв. Манж солоон цэрэг, хятад ногоон тугийн хүнд цэргийн хүн, тэр жагсан жигдэрч байгаа олныг тэгшхэн жагс гэж өндөр дуугаар хашгиралдан, машид сүр бадруулан явж, замын тоосыг дарах гэж дайчилсан усчныг энд ус асга, тэнд тоос сайн дар гэж тушаан ханхалзаж явах ажээ.

Монголын Нууц Товчоо (PDF file)

Монгол тvvхийн тулгуур бичиг Монголын Нууц Товчоо номыг блог хуудсандаа заллаа. Монгол хvн бvрийн уншиж, мэдвэл зохих номын тоонд зvй ёсоор ордог энэ номыг та бүхэн эндээс уншна уу. Файлыг бүрэн эхээр нь татаж авхыг хүсвэл линк дээр дарна уу.  

Хvv минь, чи тун бага юм мэддэгээ ухаарахын тулд их л юм мэдэх хэрэгтэй дээ!

Єрєєлд тохиолдсон vйл єєpт ч ирж болоx. Єчигдєр болсон явдал єнєєдєр ч давтагдаж мэдэx. Дэлхий болоод тvvний дээрх амьдрал vнэндээ юугаараа єєрчлєгдєє вэ. Yйлийг vvрч, vvрvvлдэг хvмvvн тєрєлхтєн нэг явсан замаа дахин туулахгvй гэх баталгаа vгvй. Єнгєрсєнийг танихын, тvvхийг мэдэхийн чин учир ийм.

Х.Баттөр (Профайлаас авав)

Physical anthropology