Гараг эрхсийн Монгол нэр

Др. М.Саруул - Эрдэнэ (Indiana University)

Тигр Еврафт мєрний vржил шимт газар соёолсон эртний Мeсoпатамийн соёлд анхлан долоо хоногийн єдрийг тодорхой гараг эрхсээр оноон нэрлэж эхэлсэн нь Єрнє, Дорно зvгт адил тархсан тул Ази, Еврєпын нэлээд хэлэнд єдєр гарагийн нэрс дvйдэг байна. Монголчууд ч бас гараг хэмээхэд тэнгэрийн эрхэс болон долоо хоногийн єдрийн аль алинийг ойлгодог билээ. ГАРАГ хэмээн бичээд байгаагийн маань учир нь бид кирилл бичгийг анх авахдаа ГАРИГ гэж буруу хэвшсэнээс болж жогорхойг нэрлэх єєр vгтэй андуурагдах болсноос зайлс хийж буй хэрэг юм.

Ингээд Ням гарагаас эхлэн єдрvvдийн нэрийг тодорхойлбоос:

Sun-day буюу Нарны єдєр нь Тєвдєєс Монголд орохдоо НИМ-А (ням), Самгардиас (самгарди- санскрит адил) уйгараар дамжин орж ирэхдээ ADIYA (адьяа) хэлбэрийг олсон бєгєєд аль аль нь нар гэсэн vг болно.

ТҮҮХ (Д. Нацагдорж)

Манай Монгол улс маш эртний улс аа,
Монголын яруу түүх, магад их гэрэлтэй
Гэгээн мянган жилээс, бид энд оршсоор,
Хэдэн мянган жилээс бид энд оршсоор

Хэдийнээ балар цаг, таван мянган жилийн өмнө,
Хойд газар оршүиж, хол ойрыг хувьсгасан
Хүннүгийн үе хүрээд, хүчирхэг улсыг мандуулсан
Хянган уулын тэндээс, тэнгэр уулыг тулсан

Эхнэр (Өгүүллэг)

Бум-Эрдэнэ-ийн блогоос авав. 

Дэлбээлж байгаа цэцгийг дэмий битгий тасдаарай
Дэрвэж яваа охиныг уйлуулж битгий орхиорой
Энхрий цээжийг нь дэрлээд чих тавин чагнаарай
Ээжийн охины зүрх чиний төлөө цохилж байгаа.
Аавдаа ч өгөөгүй халамжийг нь асгаж битгий гомдоо
Амталж байгаа жаргалаа эргүүлээд түүндээ өг.
Хардаж чамайг зовоодоггүй ч  харамлаж байгаа чамайг
Хань минь би чинийх гээд духан дээр нь үнс, уужрана.
Хайраар бялхсан харцыг нь чи л ганцхан мэдэрдэг
Халуун дулаан тэврэлтийг нь чи  л зөвхөн хүртдэг
Удам залгах үрийг чинь төрүүлж чамд өгөх
Ухаант бүсгүй дэргэд чинь байна, инээмсэглэ эр хүн та

"Хаашаа алга болчихдог байнаа. Утсаа ч авахгүй юм. Ямар нэгэн муу юм болсон бол мэдэгдмээр юмаа. Үнэндээ бол өнөө хар усаа гудраад л яваа л даа. Би мэдэж л байна. Зэвүүн амьтан. Үгүй, гэхдээ ямар нэгэн юм болчихсон юм биш байгаа даа”

Бүсгүй бодолдоо ороогдон өрөөн дотроо холхино. Тэгтэл ямар нэгэн юм хаалга тэмтчин сарлах чимээ гарав.

Улаанбаатар хотын зарим сонирхолтой газрууд

Монгол улсын нийслэл хот анх үүссэн түүх нь 17-р зуунаас улбаатай. Шарагчин туулай жил буюу 1639 онд Халхын түшээт хан Гомбодоржийн хүү Занабазарыг Монголын шарын шашны тэргүүнээр өргөмжлөн түүнд зориулж тусгай өргөө байгуулж өгчээ. Өндөр гэгээнд зориулан барьсан энэхүү өргөө нь эдүгээгийн Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотын үүсэл байлаа.

Ёроолгүй тэнэгүүдийн дунд амьдрахад нас яасан урт юм бэ
Оройгүй эрдмийг сурахад нас яасан богино юм бэ
Аяа, мундашгүй эрдэм сурахад нас даанч богино
Аяа, мунхагуудын дунд амьдрахад нас даанч урт
Түшмэд намайг яаж үздэг хамаагүй
Түмэн намайг яаж үздэг хамаатай
Эрлэг мунхаг яаж үздэг хамаагүй
Эрдэмтэн мэргид яаж үздэг хамаатай

Бямбын Ринчен

АНУ ХАТАН (Бямбын Ринчен)

Өмнөх үг:
Хамаг хураасан бүгд барагдъюу:
Өндөр болсон тэр вээр эцэстүр унаюу
Хурах л буй бөгөөс, хагацах болъюу:
Төрөх л буй бөгөөс, үхэх болъюу.
(Үлгэрийн далай)

1.
Өгүүлэх ину: Энх амгалан нийслэл Бээжин хотынхон өглөөнөөс эхлэн Хар мөрний жанжин орж ирэх гудамж зээлийн газар их замын дагуу шоргоолж мэт овооролдон цуглаж, амьтан хүн улам нэмсээр байв. Хар хувцастай хятадын дунд хааяа монгол тангад хүн, хувцасныхаа өнгөөр тод ялгаран үзэгдэж, хоёр эгнээ болон жагссан олны хэлэлцэх нь дууриа цууриа мэт хачин чимээтэй байв. Манж солоон цэрэг, хятад ногоон тугийн хүнд цэргийн хүн, тэр жагсан жигдэрч байгаа олныг тэгшхэн жагс гэж өндөр дуугаар хашгиралдан, машид сүр бадруулан явж, замын тоосыг дарах гэж дайчилсан усчныг энд ус асга, тэнд тоос сайн дар гэж тушаан ханхалзаж явах ажээ.

Монголын Нууц Товчоо (PDF file)

Монгол тvvхийн тулгуур бичиг Монголын Нууц Товчоо номыг блог хуудсандаа заллаа. Монгол хvн бvрийн уншиж, мэдвэл зохих номын тоонд зvй ёсоор ордог энэ номыг та бүхэн эндээс уншна уу. Файлыг бүрэн эхээр нь татаж авхыг хүсвэл линк дээр дарна уу.  

Хvv минь, чи тун бага юм мэддэгээ ухаарахын тулд их л юм мэдэх хэрэгтэй дээ!

Єрєєлд тохиолдсон vйл єєpт ч ирж болоx. Єчигдєр болсон явдал єнєєдєр ч давтагдаж мэдэx. Дэлхий болоод тvvний дээрх амьдрал vнэндээ юугаараа єєрчлєгдєє вэ. Yйлийг vvрч, vvрvvлдэг хvмvvн тєрєлхтєн нэг явсан замаа дахин туулахгvй гэх баталгаа vгvй. Єнгєрсєнийг танихын, тvvхийг мэдэхийн чин учир ийм.

Х.Баттөр (Профайлаас авав)

Physical anthropology

In Lab, Busy :)

Yahoo messemger-ийн status дээр In Lab, Busy :) гэдэг үг өлгөөтэй байх болсоор 4 дэхь жилдээ орж байна. Өглөөнөөс шөнө болтол лабдаа суугаад юу хийдэг юм бэ гэж гайхах нэг нь ч бий, ингэж цаг заваа алдаж байхаар эмэгтэй хүн хүнтэй суу гэж зэмлэх нэг нь ч бий. Гэхдээ би ажилдаа дуртай, залуу насаа энэ лабд сууж өнгөрөөж байгаадаа хармасдаггүй, харамсахгүйн тулд судалгааны ажилдаа юунаас ч илүү анхаардаг. Би лабдаа өглөө 10 цагаас шөнийн 11, 12 заримдаа 1, 2 цаг хүртэл юу хийдэг тухайгаа напаас яагаад ингэж суугааг минь гайхаж асуудаг хүмүүс хариулт өгөхийн тулд бас миний сурч мэдэж, судлахаар зүтгэж байгаа энэ судалгааны ажил маань сонссон хүний шүлс гоожмоор сонирхолтой ажил учраас бусадтай хуваалцая гэж бодлоо. Гэхдээ би өөрийхөө хийдэг ажлыг нэг удаагийн бичлэгээр тайлбарлана гэвэл дэндүү их агуулгатай нийтлэл болох учраас цуврал болгож бичхээр шийдлээ.

My poster

Korean Society of Molecular and Cellular Biology
2009-10-15

ЗАЛУУ НАС

Хєрстийн амьдралд хєл алдсан
Хєлчvvхэн зvрхний минь тольтон дээгvvр
Шувууны сvvдэр шиг дайраад єнгєрсєн
Шунхан улаан залуу нас мину.

Амттан бvхний амтыг мэдэлгvй
Асгаж явсан залуу нас минь
Єнгєтєн бvхний єнгийг бодолгvй
Yрж явсан залуу нас минь.

Kseniya Simonova's Amazing Sand Drawing

Гарчиггүй

Бурхан надад чамгүй байх мөнхийн усийг өгөе гэвэл
Харин би чамтай л байх хоромхон мөчийг сонгоно
..............................................................

Хэрвээ уйтгар гуниг чамаас холдохгүй
Хэрвээ ганцаардал хажууханд чинь байвал
Хорвоо ертөнцөд хэн нэгэн чамайг
Хайрлаж байгааг санаарай
..............................................................

Уйлаад байхад дуусдаггүй юм билээ НУЛИМС
Хүлээгээд байхад тасардаггүй юм билээ ИТГЭЛ
Уурлаад байхад эвдэрдэггүй юм билээ ЗАН
Гомдоод байхад дундардаггүй юм билээ ХАЙР
..............................................................

Нууцхан хайр

Хархан нүдийг чинь ширтэн байж үнсье
Халуун зүрхийг чинь чагнан байж таалъя
Хан хорвоогийн доор цэнгэлийн дарсанд согтоё
Хайрын дулаан орчлонг янагын шүүдрээр ундаалъя

Ариухан биен дээр чинь бороо болон дурлал асгая
Амрагхан сэтгэлд чинь нар болон хайр цацраая
Алдрайхан насанд чинь хос болон гуниг үргээе
Алсхан хүнийх болохоор чинь нууцхан л янаг учрая

Ө.Болдсайхан

Нуугаад яах вэ
Чи надад таалагддаг хэвээр
Над руу хараад байх шиг санагддаг хэвээр
Өнөөдрийг хүртэл өр зүрхэнд минь нуугдсан чигээрээ
Өнөө л хайрын галыг асаах ч үгүй, унтраах ч үгүй
Хааяа нэг чамайг ширтхээр баясгалантай
Халуун дотно харцыг чинь хараад баймаар бахдалтай
Хүсэл ундрах уруулыг чинь унсээд автаар хяслантай
Хүнийх болсныг чинь бодохоор алгадаад авмаар зовлонтой....

Сайхан өдөр

Өнөөдөр гадаа тэнгэр ч цэлмэг сэтгэл санаа ч өөдрөг сайхан өдөр байна.

Ээж минь надад нэгээрээ байдаггүй юмаа миний охин, бүх юм сайхан болноо гэж дандаа захидаг. Яах аргагүй үнэн үг шүү, өнөөдөр уйлж байхад маргааш инээж, өнөөдөр гунивч маргааш болход аз жаргал намайг угтах болно. Хүний ажил үйлс үргэлж эзнийхээ сэтгэл санааг дагаж явдаг гэж би итгэдэг. Тиймээс намайг угтах аз жаргалын бодон өнөөдрийн гуниг зовлонг мартахыг хичээдэг. Ингэж боддог болхоор тэр үү минийн хүсэл мөрөөдөл, бодлууд минь эрт орой хэзээ боловч биелдэг шүү.

Нэргүй салхи

Үг, Ая Сэ.Энхбаяр (Монгол)
Дуучин Цэцэгмаа (Өвөр Монгол)

Телевиз үзэж суутал Никон Д90 аппаратны реклам явж байна, гэтэл Монгол дуу сонсогдлоо, чихэндээ ч итгэсэнгүй, телевизээ манан суулаа, дахиад өнөөх реклам гарч байна яах аргагүй Монгол дуу шүү. Нутгаа санаж байсныг хэлэх үү, Монгол дуугаа сонсоод дотор хачин болоод явчихлаа. Нэргүй салхи (A Wind With No Name) хэмээх энэ дууны үг аяыг ар Монголын зохиолч зохиож, Өвөр Монголын дуучин дуулсан дуу юм байж. Дууны хөгжмийг морин хуур болон төгөлдөр хуураар тоглосон нь өрнө дорнын хөгжмийг хослуулсан дуу болж чаджээ. Төгөлдөр хуурыг Япондоо төдийгүй Азидаа алдартай хөгжмийн зохиолч, төгөлдөр хуурч Рю Кунихико тоглож (Ryo Kunihiko), Өвөр Монголын дуучин Цэцэгмаа дуулжээ.

Ордос нутгийн дуучин бүсгүй Урнаа

Нэлээд хэдэн сарын өмнө ардын дуу мэт боловч өвөрмөц аялгуутай ийм нэгэн бүүвэйн дууг олж сонслоо. Дуучиныг ньУрнаа хэмээс Ордос нутгийн бүсгүйн. Урнаа Чахар Түгч (нэрийн дуудлагыг буруу оруулсан байвал хөлцөл өчье. Urna Chahar-Tugchi) Өвөр Монголын Ордос нутагт малчны гэрт төрсөн тэрээр Монголын тал нутаг, малчин түмэн, Монгол ахуйн тухай өөрийн гэсэн өвөрмөц өнгө аясаар дуулдаг дуучин аж. Түүний уянгалаг хоолой, өөрийн гэсэн өвөрмөц өнгө аястай дуулсан ардын дуунууд нь Азидаа төдийгүй Европийн хөгжим сонирхогчидыг бишрүүлдэг ажээ. Хөгжмийн гараагаа Хөх хотноо янчин хөгжим тоглож сурсанаар эхэлсэн бөгөөд 18 настайдаа Шанхай хотын хөгжмийн консерваторт сурхаар шийдхэд нь Хятадаар нэг ч үг мэдэхгүй түүнийг нэрийг нь сонссоноос хэртээгүй их хотруу эцэг эх нь явуулсанаар түүний амьдарлын урт гараа эхэлжээ. 2003 онд Германы Олон Улсын Шилдэг Хөгжимчиний Рут(the RUTH prize in Germany for Best International Artist)-ын шагналыг хүртсэний дараа түүний нэр хүнд Европт улам өсчээ. Тэрээр нийт 6 цомог гаргасан. Урнаа хэмээх энэхүү Ордос нутгын бүсгүйн тухай илүү ихийг бичихийг хүссэн боловч Монгол хэлний мэдлэг дутагдаад чадсангүй. Та бүхэн доорх линкүүдээс энэ гайхалтай дуучны тухай илүү ихийг мэдэж болно.

Урнаагын албан ёсны сайт: http://www.urna.com/urna_site2008/index_music.htm

Бусдынх гэдгийг чинь мэдсээр байж
Булгих зүрхэндээ чамайг л тээсээр
Буцааж чадахгүй хайрынхаа галыг
Бурхнаас хүртэл нууж өрддөг өө
Anonymous

Зураг: Густав Климт (1862-1918) "Үнсэлт" (The Kiss, 1907-1908)

Эрх Чөлөөг Үзэн Ядахуй

Хэн ч итгэхгүй үлгэрийг зохиож, төгсгөлд нь өөртөө алга таших
Хэнд ч итгэхгүй аж төрж, эцэст нь өрөөлийн төлөө ганц хундага тогтоох
Хэнийг ч орхиж болох, хэдийд ч зүгээ буруулж чадах
Хэн рүү ч очиж болох, хэзээ ч буцаж мэдэх
Таалал минь
Тайрах тусам ургах
Тас хар хүсэл минь
Ганчимэг
....................................
Сохор биш ч
Нүд юу ч харахгүй байна
Харахыг ч хүсэхгүй байна
Золбин ноход адил
Хэрэн тэнүүлчдийг харж
Зовлонг нь зүрхээрээ мэдэрмээргүй байна
Хүйтэн хөлс нуруу зоолдон урсаж
Хөдлөж болохгүй бие хөшүүн байна
Цох цагаан орчлонгийн
Үхэх төрхийн зааг дээр
Үлгэр тал дундаа ч ороогүй байна
Энхбаатар

Тэр миний хайр

Тэр миний хайр
Тэсгэл алдан би түүнд дурладаг
Тэвэрч үнсэхэд нь би гомдлоо мартдаг
Тэр миний хайр
Сайхан түүний инээмсэглэл хүч өгч
Сар жилүүдийн уртад хайр нэмдэг

Бvсгvй минь инээмсэглэж яваарай

Бvсгvй минь чинь толинд харахдаа инээмсэглэж байгаарай
Бvдэрч унасан чулуугаа хараад ч инээж яваарай
Ертєнцийн юм бvхэн чиний л тєлєє хєдєлж байдаг
Ерєєлгvй энэ чулуу ч гэсэн чамайг ухаажиг гэж зам хєндлєн хэвтэнэ.

Болзоо

Гэнэт цагаа харав. Болзсон цагт хэдхэн минут дутуу. Яарах хэрэгтэй. Яаръя. Хоцорч магадгvй. Хувцаслъя. Гэтэл хувцас олдохгvй. Яарах л хэрэгтэй. Яаръя. Яг л саадтай харайлт хийх гэж байгаа морь шиг тvгших хэрнээ яарах. Гэрт нэг л бvрэнхий. Гэвч яарах л хэрэгтэй. Би болзсон. Єдєр бvр хvчтэй санагдах болсон тэр зэвvvн тєрхтэй залуутай болзсон. Болзоо. Хуучирсан жинс, хорссон харц. Юу нь тэгтлээ намайг татаад байгааг мэдэхгvй.

Дурлал

Цас хvнд дурлажээ. Хэзээ ч тийм юм байж таарахгvй. Гэхдээ л дурласан юм даа.
Гудамжны гэрлийн тємєр бvрхvvл салхинд савласан гуравдугаар сар. Vдэш орой. Єнєєх бvсгvй цонхон дээрээ. Цонхны наан будрах цас. Бvсгvйн нvд хєгжилтэй. Тэр инээмсэглэн будрах цасыг ажина. Бvр ширхэг бvрийг нь алдагvй харахыг хичээнэ. “Тийм баяртай инээмсэглэл, гэрэлтсэн харц. Яг тэндээ, яг тэндээсээ битгий холдоосой” гэж цас бодлоо. Тэгээд цас яг л дурлаж vзээгvй залуу хvн шиг аашилж єєрийн чаддаг бvхнээ бvсгvйд гайхуулахаар шийдэв. Єєрийгєє улам бишрvvлж, улам алмайруулах гэсэн тэнэг хvсэл цасыг эзэмдэнэ. Зєєлєн будрах цас тєдєлгvй том томоор малгайлан орж эхлэв.
Бvсгvй салхивчаар цээжээ гаргаж, хєєрхєн цагаан хуруунуудаараа цасыг тослоо. Цас онгирч, хєєрсєндєє хамгийн том хамгийн ганган ширхгvvдээ бvсгvйн алган дээр буулгав. Харамсалтай нь тэд бvсгvйг харж ч амжаагvй байхад хайлан алга болно. Тэр бvсгvй єєрийг нь хайлуулж чадах шидтэйг цас ингэж мэдэв. Цас єєрийнхєє сул доройг нуухаар шийдлээ. Малгайлан орж байсан цас гэнэт эмх цэгцгvй, зvг чиггvй бужигнаж, уурласан нєхєр шиг тал талаас хуйсганалаа. Тєдєлгvй єнєєх цас бужигнасан шуурга болон хувирав. Энэ vед бvсгvйн нvvрэн дээрх хєгжилтэй инээмсэглэл аажимхан алга болж, харцан дахь гэрэл нь хэрхэн бєхєхийг цас мэдэх ч завгvй хvvгэнэ. Хєєрсєєр, шуурсаар.
Цас єєрийнхєє сvр хvчийг бахдан гайхна. Эмх цэгцгvй энэ vлйдлээсээ сvvлдээ єєрєє ч бvсгvйг олж харахаа болив. Гэнэт тэр єнєєх цонх руу харлаа. Бvсгvй алга. Цонхонд хєшиг татжээ. Тэр яаж хичээгээд цонхыг нэвтлэн орж чадсангvй. “Намайг хараач. Намайг хайрлаач.” Цас хамгийн том, хамгийн ганган ширхгvvдээрээ бvсгvйн цонхыг ийнхvv балбана. Гэвч тvvний энэ их хvч бороон дуслын чимээ ч єгсєнгvй. Шєнєжин бvсгvйн цонхыг балбасан цас єглєє нь ядарч тамирдсандаа талаар нэг тарж, газарт нэвсийн унав. Бvсгvйг дахин нэг харах гэсэн горьдлого ч тасарчээ. Нар гялбасан хаврын цэлмэг єглєєний туяаг согттолоо ууж хєлчvvрхсэн цас vдийн алдад бялбаганасан саарал юм болсон байв.
Тєдєлгvй єнєєх цонхны хєшиг алгуурхан нээгдэж бvсгvйн гоо царай гарч ирлээ. Хєлчvv цас сvvлчийн тамираа шавхан байж ганц хоёрхон гялтганахад бvсгvй эргэн тойрноо зэрвэсхийн хараад дахин алга болов.
Цасыг хайлж урсаад дуусан дуустал бvсгvй гэрээсээ гарахгvй байхаар шийджээ.
Х.Болор-Эрдэнэ

Цоорхой хувин

Эрт урьдын цагт Энэтхэгийн нэгэн ус тvгээгч хоёр хувинтай дамнуургаар ус зєєдєг байжээ. Харин хоёр хувингийн нэг нь цоорхой бєгєєд усных нь тал асгарчихаад хvрдэг байв.

Энэ байдлаасаа цоорхой хувин нь ихэд ичиж, харин бvтэн хувин нь єєрєєрєє бахархдаг байв. Иймэрхvv байдлаараа бvтэн 2 жил vргэлжилж, эцэст нь цоорхой хувин тэсч чадалгvй:
-Эзэнтэн минь би єєрєесєє ихэд ичиж байна. Мєн танаасаа уучлалт гуйхыг хvсч байна гэжээ.
-Яагаад? гэж усчин асуухад:
-Яагаад гэвэл би авч ирэх ёстой усныхаа дєнгєж талыг нь авчирдаг. Тэгээд та миний ийм байдлаас болж авах ёстой мєнгєє бvгдийг нь авч чаддаггvй шvv дээ гэхэд усчин хариуд нь:
-Чи буцах замдаа замын хажуу талын цэцгvvдийг хараарай гэв. Цоорхой хувин буцахдаа замаа хартал vнэхээр сайхан цэцгvvд ургасан байлаа. Гэсэн хэдий ч хvрэх газраа ирэхэд бас л тал устай хvрсэн тул усчнаас дахин уучлал гуйв. Тэгэхэд усчин цоорхой хувингаасаа: "Замын хажууд зєвхєн чиний талд л цэцгvvд ургасан, харин нєгєє хувингийн талд цэцэг ургаагvй байгааг ажиглав уу?" гэж асуугаад:
-Vvний учир нь чамайг эвдэрхий болохоор нь замын хажуугаар цэцгийн vр суулгасан юм. Ус аваад буцах замдаа чи тэднийг усалж сайхан цэцгvvд ургуулсан. 2 жилийн турш би энэхvv цэцгvvдийг тvvж эзнийхээ гэрт тавьдаг байсан. Хэрвээ энэ сайхан цэцгvvд байгаагvй бол тvvний гэрт аз жаргал авч ирэхгvй байсан шvv дээ" хэмээн єгvvлжээ.

Сахиусан тэнгэр

Дэлхий рvv явахаар дугаарлан зогсох олон хvvхдийн нэг нь Бурханаас ийн асуужээ:

- Намайг одоо дэлхий рvv явуулах гэж байна. Гэтэл би ийм жижигхэн тэгээд бас ямар ч хvчгvй юм чинь тэнд яаж амьдрах юм бэ? гэхэд Бурхан
- Чи санаа зоволтгvй. Би бvх сахиусан тэнгэрvvдээс нэгийг нь чинийх болгож сонгосон. Тэр чамайг тэнд хvлээж байх ба єдєр болгон чамд сайхан дуу дуулж єгнє. Энэ маягаар чи тvvний хайрыг мэдэрч аз жаргалаар дvvрэн амьдрал, єдєр хоногуудыг тэнд єнгєрєєх болно.

Дэлхийн хамгийн сэтгэл татам түүх - 100 дахь зочин

Будаатай шөл нэг аягыг өгөөч!
Эмээ хүү хоёрын дунд нэг аяга халуун будаатай шөл тавив.

- Эмээ та үнэхээр хоолоо идчихсэн гэж үү?
- Тийм ээ, миний хүү иддээ

Бяцхан хүүг будаатай шөлөө идэх дуусах хооронд амадаа луувангын кимчи ганцийг хийн зажлах эмгэнийг будаатай шөлний газрын эзэн анзаарчээ.

- Эмээ та өнөөдөр ямар азтай байнаа!
- Та манай хоолны гарзийн зуу дахь зочин боллоо шүү дээ! Ингэж хэлээд эзэн будаатай шөлний төлбөрийг авсангүй.

Хэд хоногын дараа
Хоолны газрын эзэн цонхоор хараад ихэд гайхав. Бяцхан хүү будаатай шөлний газарт орох зочдын тоогоор чулуу өрөн гадаа нь сууж байв. Үүнийг харсан эзэн байнга ирдэг зочид болон хөршүүдрүүгээ утасдлаа.
- Өдрийн хоолоо идсэн үү? Ирж будаатай шөл уугаач?

Удалгуй хүүгийн хүсэл биелхэд тун ойртжээ. Чулуунууд улам олширон, нэг л өдөр ерэн ёсөн чулуу болжээ. Эцэст нь будааны газрын хаалга онгойж, хүү эмээгийхээ гараас хөтлөн орж ирэв.

- Ахаа бид 100 дахь зочид мөн биз дэ?

- Эмээ энэ удаа би төлж байгаа юм шүү.

- Тэр хүүд ч бас нэг аяга шөл өгөх үү?
- Яг одоо энэ хүү, хоол идээгүй ч сэтгэл цадахын ухааныг сурч байгаа юмаа.

- Жаахан үлдэх үү?
- Үгүй ээ, би цатгалан байна, үүнийг хар л даа.

Амьдралдаа сайхан сэтгэлээ хуваалцаж яваарай.

Сарнайн цэцэрлэг

Гоо vзэсгэлэнгээрээ алдартай нэгэн эмэгтэйн тухай сонсоод тvvнийг олж уулзахаар холын замд гарлаа. Хотод нь очоод харвал vнэхээр vгээр хэлж vзгээр бичишгvй vзэсгэлэнтэй нэгэн ажээ. Хvмvvсээс гэрлэсэн эсэхийг нь сураглавал тvvний нєхєр нь vзэшгvй муухай хvн гэнэ. Сониуч зан минь хєдєлж тvvнтэй уулзаад:
-Та ийм хєєрхєн, дур булаам нэгэн атлаа яагаад заавал ийм хvнтэй гэрлэсэн юм бэ? гэж лавлавал:
-Та миний сарнай цэцгийн хvлэмжинд зочлооч. Дараа нь би танд учрыг нь хэлье гэлээ. Хэдийгээр гайхсан боловч араас нь даган цэцэрлэгт орлоо. Харвал хорвоогийн хамаг сайхан сарнайг цуглуулан тарьсан, vлгэрийн мэт цэцэрлэг байлаа.
Эмэгтэй:
-Та дотогш ороод хамгийн сайхан санагдсан сарнай цэцгийг надад аваад ирээч. Хэрэв ємнєхєєсєє илvv сайхан сарнай тааралдвал урьдын авсан сарнайгаа орхиж болно. Цэцэрлэгт ороод урагшлах алхам бvрт минь ємнєхєєс сайхан цэцэг тааралдаж байсан тул гартаа авсан цэцгээ доош унагасаар л явлаа. Цаашлах бvр олон єнгєєр алагласан цэцэг улам их гарч ирсээр би шилж авсаар явлаа. Гэтэл тєгсгєлд нь хvрэх vед харанхуй булан харагдахад илvv сайхан сарнай байгаа гэж бодсон би авсан тансаг цэцгээ орхиод тэр зvг рvv алхлаа. Гэтэл тэнд хатаж хорчийн, єнгє зvсээ алдсан, vхэж байгаа сарнай байх нь тэр... Харамсавч баршгvй зvйл болжээ. Учир нь эмэгтэй намайг хvлэмжиндээ оруулахдаа "Та ємнєх цэцэг илvv сайхан байсан гээд эргээд явж болохгvй" гэж хатуу сануулсан юм. Тэгээд нєгєє цэцгээ барьсаар эмэгтэй рvv очлоо. Тэр надаас:
-Та яагаад энэ цэцгийг сонгож байгаа юм бэ? гэж асуулаа. "Би хамгийн сайхан сарнайг олох гэж яваад цэцэрлэгийн тєгсгєлд хvрэхэд илvv сайхан цэцэг байгаа гээд тvvсэн цэцгээ орхиод очтол энэ л байлаа. Эргэж буцья гэтэл нэгэнт оройтсон байлаа" хэмээн тайлбарлалаа.
Тэр надад:
-Надад ч бас ийм зvйл тохиолдсон юм. Хамгийн сайхан залуугийн эрэлд гарч, олон арван сайхан залуу надтай гэрлэх гэж ирдэг байсан ч би илvv сайхныг хvлээн огт зєвшєєрдєггvй байлаа. Гэтэл хамгийн сvvлд энэ хvнтэй суусан юм даа гэж хэлсэн юм.

Гоо үзэсгэлэнгийн үнэ цэнэ

"Юм бvхэнд vнэ цэнэ буй. Хvн бvхэнд хувь тавилан гэж буй" гэсэн єгvvлбэрээр тєгсдєг зохиол хэзээ ч билээ уншсан санагдана. Хэн гэдэг зохиолчийн, ямар нэртэй зохиол байсныг таг мартжээ.
Гэхдээ тєгсгєлийнх нь энэ хоёр єгvvлбэр сэтгэлд vvрд vлдсэн нь гайхалтай. Vе vе сэтгэл vймрэхэд дээрх хоёр єгvvлбэрийг би єєртєє хэлдэг юм. Vнэндээ амьдралын бvх гvн ухаан энэ хоёрхон єгvvлбэрт багтсан байдаг санагдана. Гоо сайхны vнэтэй бараа худалдаж аваад эсвэл хэн нэгнээр авахуулаад дэлгvvрээс гарч яваа охид бvсгvйчvvлтэй бишгvй л тааралддаг. Хєл нь газар хvрэхгvй баярлах нь ч бий, юм vзэж нvд тайлсан тэр зэргийн юманд хєєрч догдлохооргvй болсон нь ч бий. Чухам тийм сэтгэл догдолдог vеэ єнгєрєєсєн нэгэн бvсгvй хурааж хуримтлуулсан хэдэн тєгрєгєєрєє нvvр цэвэрлэгч, тансаг vнэртэн, хємсєг сормууны будаг, хєл гарын тос авчихаад дэлгvvрээс гарлаа. Гоо сайхны дэлгvvрийн vvдний толинд єєрийгєє зэрвэс хараад миний энэ уруул дээрх том хар мэнгэ намайг даанч гутаах юм даа? Энэ мэнгийг авахуулж нэг санаа амрахсан гэж боджээ.

Энэ бvсгvйг хvний хорвоод тєрсєн тэр нэг єдєр бурхан номонд итгэлтэй, бишрэл шvтлэг ихтэй эмээ нь нутгийн номтой лам дээр очиж заяа тєєргийг нь vзvvлжээ. Шашин ном дэлгэр цагт хийдэд сууж байгаад бэрх цагийн эхэнд шар шувталж хар болсон ч уншлага номоо огт таслаагvй тэр хvн ёстой л шарсан мах андахгvй шар зурхайч байжээ. Охины тєрсєн єдрийн тєєрєг нь хэмжээлшгvй их буянтай, хаан язгууртны тогоо барих хувьтай, арвин буян нь насан багад бус насан залууд ирэх учиртай хэмээн айлджээ. Учиргvй баярласан эмээ нь дэгдэх нь холгvй явсаар гэртээ ирvvтээ сонин болгож мэргэн ламын vгийг учирлан хэлсэн боловч шашингvйн vзэлд бvрэн автсан коммунист аав ээж нь ер тоож vзсэнгvй.

Тэр єдрєєс хойш эмээ нь аврал буяныг нь vзэх юм шиг ганц зээ охиноо гараасаа салгалгvй єсгєжээ. Иш, миний муу бор охин царай муутай юм шvv дээ? Том болоод засрахгvй бол хаан язгууртан яаж тоох вэ дээ? Дээд хvрээний тэр ламыг ч хvмvvс дэгс хэлдэггvй гэдэгсэн дээ? хэмээн vе vе охиныхоо ирээдvйд зовнин элдвийг боддог байжээ.Эмээгээ бурхан болсны дараа охин ээж аав дээрээ ирж амьдарчээ. Нас барахынхаа ємнєхєн хєгшин эх нь охиныхоо ирээдvйн хувь тавилангийн тухай, залуу насанд нь ирэх их амны хишиг, буян заяаны тухай бvгдийг ярьжээ. Сvсэг бишрэл ихтэй эмээгийн дэргэд єссєн охин тэр бvхэнд нь итгээд хэдийгээр нэг эцэг эхийн боловч єєрєєс нь хєндий болсон нас бие тэрсхэн гурван эрэгтэй дvvгийнхээ элдвээр аашлахыг тоодоггvй байлаа. Тэвчих хэрэгтэй залуу нас юухан байхав. Хэдхэн жилийн дараа ирнэ. Тэр vед та нарыг би хэзээ ч уучлахгvй гэж дотроо шивнэнэ.

Хэн ч тvvнийг сургуулийн царайлаг хєєрхєн охидын тоонд оруулдаггvй байв, Харин ч "Мэнгэт хар" зэргээр хочлон шоолох нь их. Даруухан бор царайтай, намхан хамартай, нимгэн уруултай, уруул дээрээ учиргvй том хар мэнгэтэй, сурлагаар ч сайнгvй тvvнтэй хэн ч vерхсэнгvй. Ахлах ангид байхдаа хамт хєтлєлцєн яваа охид хєвгvvдийг хараад сэмхэн дотроо атаархдаг. Хааяахан царай зvс муутайдаа єєртєє гомдон орондоо уйлах боловч эмээгийнх нь хэлсэн сайхан vгс сэтгэлийг нь тайтгаруулах бєлгєє. Дунд сургуулиа тєгсєєд их сургуулийн нягтлан бодогчийн ангид аавынхаа танилаар хєєцєлдvvлэн байж оржээ. Оюутан байхдаа мєн л хэнтэй ч vерхсэнгvй. Хэн ч тvvнтэй vерхсэнгvй. Ганцаардмал бvсгvй гэр, сургууль, номын сан гурвын дунд дєрвєн жил алхжээ. Харин хичээлдээ их шамддаг байв. Сайн нягтлан хаана ч хоолтой гэж ээж
аав нь олонтоо зєвлєсєн тул одон оронч болох багын мєрєєдлєє орхижээ.

Vнэхээр сургууль тєгсєєд ажил мундсангvй. Мєнгє ч чамгvй олж єєрийнхєє царай зvсийг их тордох болжээ. Нvvр цайруулах, сэвх арилгах vйлчилгээтэй гоо сайхны бараанд хамаг мєнгєє vрнэ. Гэтэл уруул дээрх том хар мэнгэнээс нь сvvлийн vед vс ургах болсон нь тvvний уурыг бvр ч ихээр хvргэжээ. Дэлгvvрээс гараад шууд эмнэлэг зvглэлээ. Гоо сайхны мэс засал хийлгэх хvсэлтэй байгаагаа нvдэнд дулаахан залуухан эмчид их л ичингvйрэн байж хэлжээ. Залуу эмч инээмсэглэснээ тєлбєрєє тєлчихвєл маргааш ч хийхэд бэлэн гэв. Хадгаламжинд байсан хэдэн тєгрєгєє аваад эмнэлгийн дансанд шилжvvлчихэв. Саяхан танилцсан циркийн жvжигчин залуудаа ч хэлсэнгvй. Тэр залуу, бvсгvйн анхны хайр бєгєєд хааяа нэг ажил руу нь утасдаж шєнє болохоор болзож хамаг мєнгєєр нь бааранд найрлачихаад хэд хоног сураг алдардаг нэгэн.

Гэвч тvvний эмэгтэй хvнийх гэмээр шингэн цагаан царай, давхраатай том хар нvдийг нь харахгvй байж чадахааргvй болтлоо дурлажээ. Дээрээс нь байнга очиж ажил тєрєл, амьдралынхаа бvтэмжийг асуудаг зурхайч лам нь яах аргагvй заяаны чинь хань юм аа гэж хэлснээс хойш сэтгэлийнх нь уяа бvр алдарчээ. Тvvндээ таалагдахын тулд ямар ч vнээр хамаагvй гоо vзэсгэлэнтэй болохоор зориг шулуудав. Энэ том хар мэнгэнээс салсан єдєр миний амьдралын хамгийн аз жаргалтай єдєр байх болно хэмээн мэс засал хийлгэх єдрийн єглєє боджээ.
Єндєр шулуухан хамартай, шингэн цагаан царайтай, давхраатай том алаг нvдтэй, єтгєн урт сормуустай, тємбєгєр хєєрхєн уруултай тvvнийг хэн ч харсан дуу алдахаар сайхан болжээ. Уруул дээрх том хар мэнгэнээс нь сорви ч vлдсэнгvй. Бие галбираа засуулж, нvдэндээ єнгєт линз хийж том зузаан шилнээс салав.

Шинэ жилээр аав ээж нь гайхан сайхан хєєрхєн болсныг нь магтаад мэс засал хийлгэсэн мєнгєний дvнг сонсоод толгой сэгсрэв. Циркчин залуу сард нэг удаа утастдаг байснаа долоо хоногт хоёр удаа утастах болж бvр єєрийнхєє мєнгєєр гурван ч удаа vдийн хоол идvvлжээ. Бvсгvй єєртєє сэтгэл хангалуун байлаа. Эмээгийнх нь хэлсэн буян хишигтэй залуу нас одоо ирлээ хэмээн бодох болжээ. Хувь тавилангийн тэнгэр буян хишгийн хvрд эргvvлж суугаад єглєгийн элчийг дуудууллаа.

- Элч минь єнєєдєр нэг бvсгvй 26 нас хvрч байна. Оноосон хувь тавилан ёсоор тvvнд єнєєдєр буян хишгийг нь єгєх ёстой. Сайн ханьтай нь чи учруулаад амьдралынх нь зам мєрийг засчихаад хvрээд ир. Тэгээд аяндаа бvх юм бидний зохицуулснаар болох болно. Тэр бvсгvйг таних тэмдэг уруул дээрх том хар мэнгэ, мєн их нигvvлсэнгvй харцтай жижигхэн бор нvд, єєр чинь юу билээ. Аан, тийм уруул дээрх мэнгэн дээр нь vс ургасан байх ёстой.

Єглєгийн элч зорьсон газартаа нvд ирмэх зуур иржээ. Гэтэл онцгой тэмдэг бvхий бvсгvй байдаггvй. Бишгvй хайсан боловч олдсонгvй. Уг нь залуучуудын хєдєлгєєн vvссэний ойн хурал дээр тэр хоёрыг зэрэгцvvлж суулгаад ойртон танилцуулахаар хувь тавиланг зохицуулжээ. Арга барагдсан єглєгийн элч, хувь тавилангийн тэнгэрийн их хилэгнэлээсайж, нvдэнд дулаахан нэг бvсгvй сонголоо. Тэгэхээс єєр арга байсангvй. Учир нь энэ улсын ирээдvйн ерєнхийлєгч заяаны ханьтайгаа учрахад хэдхэн мєч дутуу байлаа. Харин энэ vед гоо vзэсгэлэнтэй болсон бvсгvй циркчин залуутайгаа хурал болж буй ордны хажуугаар сугадалцан єнгєрчээ. Бvсгvйн мэнгэ байсан газар чимчигнэх шиг болов.

Арай єнєє гайтай хар мэнгэ дахиад ургачихгvй байгаа гэж бvсгvй дотроо айсхийн бодсоор єнгєрєв.Бvх юм ингээд тєгсєв. Зvс сайхан болсон ч бvсгvйд эмээгийнх нь хэлсэн хувь тавилан нь ирсэнгvй. Нэг муу худалч зурхайч хєгшин ээжийг минь хуураа байлгvй гэж боджээ. Буян хишиг нь ч ундарсангvй. Циркчин залуутайгаа гэрлэсэн боловч удалгvй салжээ. Єєрєєсєє олон эгч баян авгайтай нєхцєєд нєхєр нь алга болов. Vеийнхээ бvсгvйчvvдээс дэндvv эрт єтєллєє. Байн байн нvvр нь загатнах болж, арьсных нь єнгє нь vхээд, vе мєчєєр нь тэсэхийн аргагvй хатгуулах болжээ. Ямар их vнээр гоо сайхан болсноо тэр ойлгосонгvй. Єнєєх зохиол "Юм бvхэнд vнэ цэнэ буй. Хvн бvхэнд хувь тавилан буй" гэж тєгсдєг билээ.

П.Батхуяг

Амьдрал

Амьдрал үзлээ гэж ахмад хүмүүс шогшроно
Амьдралын амтыг үзэх гэж адгуу зарим нь яарна
Амьдралаа оллоо гэж анд надад гайхуулна
Амьдралд яарахгүй ээ гэж харин би бодно
Үзээд байдаг ший жүжиг үү амьдрал
Амтлаад байдаг амттан уу амьдрал
Олоод байдаг эрдэнэ үү амьдрал
Хүлээлгэж болдог унаа юу амьдрал
Би бодлоо амьдрал гэж юу вэ
Өдөр цаг мөч бүхэнд амьдралыг
Үзэж амталж олж яарсаар
Бүрэн дүүрэн амьдарч байна
Б.Ичинхорлоо

Ширээний хүүхэн

Цахирмаа томоос том зөөлөн алчуур нөмрөн цонхны дэргэд зогсоод ээлжээ хүлээнэ. Өнөөдөр түүнийг хамгийн хүнд, хэцүү үзүүлбэр хүлээж байгаа. Энэ давааг давчихвал зэрэг ахиж, цалин нэмэгдэх юм. “Марко” шөнийн цэнгээний газарт ширээний хүүхнээр ажиллах болсоор гурван сар гаруй хугацааг үджээ. Халамцуу эрчүүдтэй зууралдан, дуулж, хуурдаж, инээн хөхрөн сууж байхдаа Цахирмаа гэртээ ганцаар үлдсэн таван настай хүүгээ бодсоор байдаг билээ. Ээж, хүү хоёрыг хувцсаа боож тэврээд гарахад нөхөр нь,

-За яахав, гуйгаад гүйхийг чинь харна аа хэмээн тавласан. Зургаан жил ханилж, үнэрлэх үртэй болгосон хань нь үл таних нэгэн хүүхэнтэй нууцхан учраад байгааг мэдмэгцээ Цахирмаа салах шийдвэр гаргасан юм. Дуулгавартай эхнэрийнх нь энэ зоримог алхам нөхөрт таалагдаагүй.

Тайван уг нь элдэв дэмий зангүй эр хүн. Эхнэртээ хатуурхаж байсан нь үгүй. Архи ууж агсам тавихгүй.
Албан ажлаа гэртээ ярихгүй. Гэхдээ баахан дураараа, ганцаараа шийдвэр гаргадаг нэгэн. Цахирмаад нөхрийгөө ойлгон уучлах, амрагийн явдлыг нь хүлээн зөвшөөрөх, эсвэл салах хоёр зам л байсан. Сүүлчийнхийг нь сонгохдоо тэр огтхон ч эргэлзсэнгүй. Тайван түүнийг зовоохоор шийджээ. Таван жил гэр сахисан Цахирмаад байр, мөнгө аль нь ч байсангүй. Нягтлан бодогчийн мэргэжил нь хуучирч, сургууль төгсөөд удсан түүнийг ямар ч байгууллага сонирхсонгүй.
Сайхан биетэй, гоё арьстай, царайлаг Цахирмаа эцэст нь “Марко”-д ажиллах болжээ. Сард 500 доллар, дээр нь цайны мөнгө гэж боломжийн хэдэн юм авчихна.
Гоо сайханч эмэгтэй гаднаас менежер залуугийн оруулж ирсэн алим, усан үзэм, тоор, гадилыг угааж цэвэрлэсээр. Цахирмаа алчуураа нөмрөн зогсоод, цонхоор ширтэн ээлжээ хүлээнэ. Үдэш болох “Нүцгэн урлаг” шоунд тэрбээр хүндхэн үүрэг гүйцэтгэх юм. Жимсээ угааж дуусаад эмэгтэй Цахирмааг дуудлаа. Хүүхнийг мөнөөх алим, усан үзмийн адил мөлчийтөл угааж, нууц эрхтэнийх нь үсийг юу ч үлдээлгүй хусан, анхилуун үнэрт тосоор бүх биеийг нь тослоод завины хэлбэртэй том модон тавцан дээр хэвтэхийг шаардлаа. Гоёмсог байдлаар хэвтсэн нүцгэн хүүхнийг жимсээр чимэглэх учиртай гэнэ. Усан үзмээр хэлхсэн урт зүүлт хүзүүнд нь зүүж, суга, цавийг нь жимсээр халхлан, эргэн тойронд нь нөгөө их алим, лийрийг элдэв янзаар байрлуулан бэлтгэлээ. “Нүцгэн хүүхэн” нэртэй энэ амттаныг үдэшлэгт ирсэн ноёдод дуудлагаар худалдахаар төлөвлөжээ. Шоу хэдийнэ эхэлсэн бололтой, зочдын дуу чангарна.
Цахирмааг чимэглэж дуусмагц цээж нүцгэн зургаан чийрэг залуу тавцантай нь өргөн авч явлаа. Хөтлөгчийн дуу танхимд цуурайтна.
-Одоо та бүхэнд нэгэн өвөрмөц, сонирхолтой зоогийг санал болгож байна. “Нүцгэн хүүхэн” амтат жимсний цуглуулгын анхны дуудах үнэ 300 доллар. Хүүхнүүд инээлдэх, эрчүүд шивэр авир ярилцах нь чих дэлсэнэ.
Залуус түүнийг өргөн танхимыг тойрч, ширээ бүрийн дэргэд аваачин уригдаж ирсэн зочдын нүдийг хужирлана.
-Амьд хүүхэн байна.
-Үгүй ээ, үзүүлэн.
-Нүд нь хөдөлж байна.
-Гоё биетэй юм аа.
-Нүцгэн хүүхэн байна шүү дээ. Хараач, салтаанд нь усан үзэм хавчуулчихаж.
-Хөхнийх нь толгойг улаанаар будсан байгааг үзэв үү. Гоё харагдаж байна.
-Шал балиар юм. Ямар тэнэг нь ийм заваан юм бодож олдог байна аа.
Танхимд цуглагсад зөвхөн нүцгэн Цахирмаа болон жимснүүдийн тухай ярьж байлаа.
-500. Гуравдугаар ширээний ноёнтон 500 долларын үнэ өглөө.
-600. 600 доллар. Энэ ховор нандин амттаныг та өөр хаана ч харахгүй. Буулаа.
-Тэр ноён 700 доллар тавилаа. Ноёд оо, буулаа, буулаа. Худалдан авсан амттаныг нь тавдугаар ширээний ноёд, хатагтай нарт хүргүүлнэ үү.

Цахирмаа тэсч үлдэж чадвал сард 700 долларын цалин авах ёстой. Ийм ичгэвтэр, ийм муухай байна гэж төсөөлөөгүй. Энэ тэнэг жимснүүдийг шалаар нэг цацаж орхиод гүйж одох хүслээ тэр арай ядан тогтоон барьж байлаа. Хувцсаа өмсөөд хүүдээ очихсон. Лав телевизээ асаалттай нь мартаад унтчихсан байгаа даа. Айгаад байна гээд уйлаад сууж байдаг үеэ бодоход хүү ээжийгээ хүлээж сурчээ.
Тойрон зогссон хүмүүсийн дунд ширээн дээр Цахирмааг тавилаа. Хөгшин залуу, эрүүл, халамцуу үл таних царайнууд. Эзэрхэг хэрнээ ялдамхан дуутай залуухан хүүхэн хөгшин амрагтаа наалдан эрхэлнэ.
-Миний хонгор, чамд зориулж авсан шүү дээ. Эхлээд гар хүрчих.
Хүүхэн өмнө нь, хөглөрөх жимсэн дунд нүцгэн хэвтэх Цахирмааг эрээ цээргүй ширтсэнээ эгэмнийх нь хонхорхойд тогтсон ширхэг үзмийг авч амандаа хийлээ. Нэгэн халамцуу залуу хоёр хөлийнх нь завсарт тогтоосон хэлхээтэй гадилнаас татна. Гайхсандаа түр нам гүм болоод байсан хүмүүс жимс рүү дайрч эхлэв. Цээжийг нь халхалсан алимнуудыг гар сунган ээлж дараалан шүүрнэ. Жимс цөөрч, Цахирмаа улам бүр нүцгэрсээр. Амьд, нүцгэн хүүхнээр хачирласан ховор сонин амттанаас хүн бүр хүртэхийг хичээнэ.
Цахирмаа өөрийгөө гутамшигтай муухайгаар доромжлон хэвтсээр л. Мөнгө хаян худалдан авсан өнөөх хөгшин эр хөхнийх нь товчийг зориуд татсанаа,
-Өө, үзэм биш байна шүү дээ гэж хошигнов.
Бүсгүйн тэвчээр дуусчээ. Дахиад нэг л хором өнгөрвөл тэр босоод гүйчихэж мэднэ. Өөрийгөө захирч чадахгүй бололтой.
Гэнэт тэр танил харцтай тулгарлаа. Нүдээ нээхийг нь хүлээн ширтэж байсан тэр харц хэнийх гээч. Нөхөр нь, салсан нөхөр нь ширээн дээр нүцгэн хэвтэх түүнийг харан зогсч байлаа. Нөхрийнх нь хажууд тас наалдан зогссон үл таних хүүхэн,
-Хараач, нүдээ нээлээ гэж цочин хашгирлаа. Тэгснээ
-Надад нэг алим аваад өг л дөө. Суганых нь тэнд байгаа ногоон алимыг хоёулаа идье гэж эрхлэв.
Цахирмаагийн нүдэнд нулимс дүүрээд ирэв. Тэгснээ сэтгэл зүрх нь хорслоор нэвчихийг мэдэрлээ. Ойлгомжгүй мэдрэмж түүнийг нөмрөн авав.
-Чи үүнийг хүсээ биз дээ. Чиний хүссэн амьдралаар би амьдарч байна.
Үл ойлгогдох хэрнээ дэндүү илэрхий сэтгэл ханамж Цахирмаагийн дотрыг гижигдэнэ.
Тайван мөрөнд нь нялуунаар наалдан зогссон хүүхнийг огцом түлхэв. Тэгснээ мөрөн дээрх гоёлын намирсан алчуурыг нь шүүрч аваад Цахирмаа руу ухасхийлээ. Түүнийг алчуураар ороон тэврээд үүд рүү шийдмэг алхав.
Энгэрт нь наалдсан Цахирмаа нулимсаа сул асгана.
-Хүү, хүү хаана байгаа вэ?
-Гэртээ.
-Гэр чинь хаана юм?
-Хөлсний байранд. Оюутны хотхоны хажуугийн.
-Тэнэг минь, тэнэгхэн минь.
Тайван түүнийг тэвэрсээр машин руугаа зүглэв.
-Юу хийж яваа юм бэ, миний хайр. Миний тэнэгхэн. Би чамд хайртай шүү дээ.
-Намайг уучлаарай, би…
-Үгүй ээ, намайг уучил. Намайг уучлаач. Би чамайг ямар их гомдоосноо одоо л ойлголоо. Уучлах уу, уучлана гэж амлаач.
Цахирмаа түүнийг түлхэн холдуулж, тэврээс нь мултраад буцан гүйлээ. Шөнийн цэнгээний газрын арын хаалга ард нь хаагдахад дороо бохирон суугаад уйлж эхлэв. Томоос том алчуурын дор турьхан бие нь ганцаардан чичирнэ.
Р.Эмүжин

Чинийх байх эрхээ олох гэж

Би Р.Эмүжингийн шүлгүүдэд дуртай. Тэрээр сэтгүүл зүй төдийгүй утга зохиолын салбарт "Эмүжин" гэсэн өөрийн өвөрмөц орон зайг бий болгож чадсан авъяслаг бүсгүй юм. Түүний шүлгүүдээс өөрийхөө хамгийн дуртай хэдэн шүлгийг энд нийтэллээ. Р.Эмүжингийн бусад шүлгүүдийг www.biirbeh.mn-ээс уншиж болно.


Чинийх байх эрхээ олох гэж
Минийх гэж чамдаа би очъё...
Хонгор хүү минь чи намайг энхрийл
Хориглож байсан ч даашинзыг минь тайч
Халуу төөнөтөл, бүсгүй бие шаттал
Хагацашгүй янагаар уруул дээр минь үнс
Налж суугаад зөөлөн тэвэр
Надад хайртай гэдгийг чинь мэдрэх гэсэн юмаа
Дуу алдаж, уйлж гиншмээр дурлалд
Дуртмал харц, дулаахан шивнээ хөвж
Шүдний чинь сайхныг, гарын чинь хэнэггүйг мэдэрч
Шүүрс алдан жаргах гэсэн юмаа
Хонгор хүү минь, чи намайг энхрийл
Хориглож байсан ч даашинзийг минь тайч
Бүжин туулайн хэвтэрт бүлээн зөн нуугитал
Бүсгүй сэвлэг ирвэгнүүлэн галзуу юм шиг загна
Бүрэг аашаа гээж, бүүр гөлөг шиг гийнатал
Бүхий л биеийг минь тачаангуйн тэнгэрээр нөмөргө
Хонгор хүү минь, чи намайг энхрийл
Хориглож байсан ч даашинзийг минь тайч
Чимэг зүүлтийг минь чимээгүйхэн тайл
Чинийх гэдгээ мэдрэх гэсэн юмаа.
***************************************
Алдвал ч алдаг ээ, миний гал халуун нас
Алдвал ч алдаг ээ, миний гал халуун нас
Ахиад би ямар залуу явах биш дээ
Хорин тав хүрчихлээ гэж
Гомдоллохоо болъё
Хор шар атаа хорслын цаана
Насаа нууж явъя
Дураараа л гэлцдэгсэн, идэр залуу насыг минь
Дурсамжнаас уур юу үлдэх юм бэ?
Задгай гэзэг эрх чөлөөнөөс минь
Юндаа бишүүрхээв
Замын уртад үүнээс өөр
Хань болсон нь үгүй ээ
Оо энгэсэгээр гоёхын хэрэг байгаагүй
Одоо бол харин гоочлохын хэрэг байхгүй
Ай миний гал халуун нас
Ганцаар өнгөрөөсөн мөч болгоны төлөө
Гараан дэрлэж хоносон шөнө болгоны төлөө
Дундуур үлдсэн хундага болгоны төлөө
Дурлалаас нь татгалзсан хөвгүүдийн төлөө
Чиний өмнө, би буруутай
***************************************
Дурласан шиг дурлах сайхан
Дуулаад л байх шиг гэгэлзэх сайхан
Дурлалдаа халууран эгээрэх сайхан
Дундуур бүхнийг хайраараа дүүргэн
Дурласан шиг дурлах сайхан
Алаг зүүдээ манан хөвөрсөөр
Ахиж унтаж чадалгүй өглөө болгох сайхан
Гал дүрэлзтэл харц мөргөлдөх сайхан
Ганцхан л чамайг бодон өөрийгөө мартах сайхан
Нэг их чанга хашгирмаар болох сайхан
Нэрийг чинь нэртэйгээ сүлэх сайхан
Хайртай шүү би дэндүү…гэж өөрийгөө уруу татахад
Хамар шархиран нулимс ивлэх сайхан
Дурласан шиг дурлах сайхан
Р.Эмүжин

Эх сурвалж www.biirbeh.mn

Sand Fanstasy

Би чамд хайртай

Дvvрээд ирсэн нулимсаан
Дотогшоо залгих тэвчээрт чинь
Би хайртай
Дvрлэн алаг нvдэнд нь хайр ноцлоо ч
Дурлажээ гэж дэлбээгээ нээхгvй уруулд чинь
Би хайртай
Yнсэн таалж биеийг чинь vнгэсэн эрийн ємнє
Yнэнээ алдаж явсныг чинь мэддэг тусмаа
Чамд би бvvр хайртай
Б.Лхагвасvрэн

Чамлалт

Энд ирээд 3 жил болчихож, зориж ирсэнээрээ сурсаар. Үеин найзууд ажил амьдралаа эхлүүлээд, амьдрал нь жигдэрч байхад би гэдэг хүн сураад л. Заримдаа найз нөхдийгөө юу хийж байна, амьдрал ахуйгаа эхлүүлэхгүй бол оройтлоо гэж сануулхад нь хэлэх үг олдохгүй боловсорлийн байгууллагаар 18 дахь жилдээ занималдаад зав алга даа. Хэзээ төгсөх вэ гэж асуувал нь эрдмийн оргилд хүрч гарашгуй билээ гэж амыг нь таглана. Доктор гэдэг нь Doctor of Philosophy буюу философийн багш гэсэн утгатай Латин үгнээс гаралтай бөгөөд дэлхийн ихэнх оронд Байгалийн болон Нийгмийн шинжлэх ухааны хамгийн дээд зэрэг. Ханзаар (博士) ихийг чаддаг, өргөн мэдлэгтэй хүн гэсэн утгатай ажээ.
Гэхдээ доктор болно гэдэг амаргүй даваа бололтой। Ж।Болдбаатар (Монгол Улсын Их сургууль, Түүхийн Хүрээлэнгийн эрхлэгч) багшийн доктор болох амархан доктор байхад хэцүү шүү гэж хичээл дээр хэлж байсан үг санаанааса гарахгүй. Цаг хугацаа өнгөрөх тусад миний мэдэг чаддаг бухэн дэндүү хомс юм шиг санагдаж өөрийгөө чамлана... хэрэв миний оронд өөр хүн байсан бол илуу сурах байсан ч юм бил уу гэсэн бодолоор хичээнэ. Тэгсэн хэдий ч би ийм өчүүхэн хүн юм үү хэмээн өөрийгөө бас л чамалсаар.
Ээж аавдаа ачалалтай сайн охин, дүү нартаа түшигтэй сайн эгч, багш нарыхаа итгэлийг даах сайн шавь байж чадаж байгаа болов уу гэж бас л өөрийгөө чамлана.
Өөрийгөө чамлаж явхад буруудахгүй хүн өөрөө өөрийхөө хүч чадлыг чамлаж байж зорьсон зорьлого, хүсэл мөрөөдлөө биелүүлдэг.
Лхагва

Үнсүүлэлгүй юутай удаав ...

Өнгөрсөн дурсамжыг нэхэн сануулах гэсэн мэт зүсэр бороо шиврэнэ. Дусал дуслаар зөөлөн шиврэх бороон дуслуудын газарт унах чимээ түүний зөөлөн инээмсэглэл, дулаахан харцыг сануулна. Анхны болзоо минь бидний учралд уянга нэмэх гэсэн шиг яг л ийм зөөлөн бороотой өдөр байжээ.




Үнсүүлэлгүй юутай удаав ...

Үнсүүлэлгүй юутай удаав
Үнэндээ уруул минь өнчирч байна
Үлгэр домгийн юм шиг юутай хуучин өдрууд вэ
Үлэмжийн гэгээн сэтгэл минь ганцаардалыг тэвчишгүй
Үргэлжийн гунигийг хэн надад үлдээгээв
Үнэт эдлэл мэт түүнд дурлах нь юув
Үзэмжийн төдий орчлонг гайхуулж
Үзэмжийн төдий явъя гэтэл
Үүрийн гэгээ, үдшийн бүрий мэт алдуурсан
Үзтэл залуу насыг яах юм бэ
Үнэнч бус гэж хэлбэл ч хэлэг
Үнсүүлэлгуй юутай удаав
...........................................................

Зөвхөн өөртөө зориулж
Нэрийг минь хэл
Зөвхөн өөртөө зориулж
Өврийг минь сана
Хэзээ нэгэн цагт чинийх байсан
Хэлбэрлэг төрх, будаггүй уруулд
Унаж үхдэгтэйгээ эвлэр
Хаврын салхи мэт араншинг минь
Халааснаасаа гээсэн зурвас мэт
Хаяж чадаагүйдээ гунигла
Надаас бусад нь чамд хэн байсныг
Надаас элгэмсүүг мэдэх үгүйгээ
Нэрэлхэх юмгүй цэгнэ
Навчис унах цагаар
Намайг зорьж халамцуухан ир
Тэнэглээд ч гэсэн зоригло
Тэгээд хэрхэхийг минь хүлээ

Ц.Хулан

TOEFL-ийн шалгалтанд хамгийн элбэг тохиолддог 100 үг

TOEFL-н шалгалтанд бэлдхэд үгийн сан сайтай байх нь чухал байдаг гэдгийг та бүхэн надаар хэлүүлэлтгүй мэдэж байгаа байх. Энэ 100 үг танд ч бас хэрэг болно гэж найдаж байна.

acquiesce- agree, accept without protest
affable- polite and friendly, easy to talk to
affliction- distress, suffering
affluent- wealthy, abundant
agitate- move, shake, stir up
ambiguous- having more then one meaning
annex- take possession of
aqueous- of or like water
arduous- demanding great effort, strenuous
aroma- quality or surrounding atmosphere considered typical
atone- make repayment
avarice- greed
bellicose- inclined to fighting
calisthenics- exercises to develop strong bodies
captor- person who takes smb captive
concoct- invent, prepare by mixing together
dangle- hand or swing loosely
deprive- take away from, prevent from using
diligent- hard-working
disrobe- undress
docile- easily trained or controlled
doleful- dismal, mourful
drought- a long period of dry weather
dubious- feeling doubt
dumbfound- astonish
efface- rub or wipe out, obliterate
elucidate- to make understandable
enchant- charm, delight
endeavor- to make an effort, to try very hard
endorse- approve, support a claim or statement
enthral- take the whole attention, enslave
exploit- to use for selfish advantage or profit
extensive- far-reaching
extol- to praise highly
flimsy- lacking solidarity, strength
fraud- a fault, a deception
gaudy- too bright and showy
ghastly- death-like, pale and ill
grumble- to complain
harass- worry, trouble
heretic- very busy; active
impediment- smth that hinders (esp in speech)
indigenous- native
insatiate- never satisfied
intrepid- fearless
irate- angry
jeopardy- danger
leash- control
loafer- an idle, lazy person
lucrative- profitable
lustrous- bright; shining
malign- to slander
meddle- to interfere, to intrude
mend- to repair
mirth- being merry and happy
nausea- feeling of sickness
neglect- pay no attention to
nocturnal- of or in the night
obese- very fat
obsolete- no longer useful, outdated
perch- take up a high position
pervade- spread through every part of
petulant- unreasonably impatient or irritable
pillage- plunder (esp in war)
presumptuous- too bold or self-confident
quashed- annuled
quenching- satisfy, put an end to, put out
refurbished- make clean, as if like new
rejoicing- happiness, joy
reticent- in the habit of saying little
reverberate- be sent back, again and again
rigor- sternness, strictness, severe conditions
rotundity- state of being round
salvage- the saving of property from loss
scattered- not situated together
shatter- to break into many pieces
shunned- avoided, kept away from
sketchy- shortly, roughly, quickly
sporadic- happening from time to time
stifled- suppressed, kept back
strive- to make great efforts, to struggle
subsequent- following
succumb- yield, die
taciturn- unspoken, silent
tantalize- raise hopes that cannot be realized
tentative- uncertain, probable
torpid- dull and slow
treacherous- not to be trusted, perfidious
tremor- thrill
tyro- a beginner
uproar- noise and excitement
vanity- a foolish pride
vehemence- forcefulness; intensity; conviction
vigilance- watchfulness
vindicate- prove the truth
voluptuous- arousing sensual pleasures
wan-looking ill, not bright
wile- a trick
wrinkle- make small lines (eg forehead)

Агуу Ашока Хаан

Ашока (МЭӨ 304-232 он) МЭӨ 273-232 оны хооронд Энэтхэгийн ихэнх газар нутгийг захирч байсан Мауря Улсын эзэн хаан. Тэрээр Энэтхэгийн түүхэнд хамгийн агуу эзэн хаан, байлдан дагуулагчийн нэрээр мөнхрөн улдсэн бөгөөд түүний эзэн гүрэн баруун зүгт орчин үeийн Пакистан, Афганистан, Бангладеш, дорно зүгт Энэнтхэгийн Ассам муж, умар зүгт Тамил хуртэл өргөн уудам нутгыг захирч байв. Түүхнээ түүний нэрийг мөнхлөн улдээх болсон гол үйлс нь байлдан дагуулагч бус харин Буддын шашыг дэлгэруулэгч байсан явдал билээ. Калинга улсийг байлдан дагуулсныхаа дараа (МЭӨ 263 эсвэл МЭӨ 265он) тэрээр Вэдиk (Хиндуисм) шашныг хаяж Буддын шашинд оржээ. Үүнээс хойш тэрээр, Гаутама Буддагийн олон дурсгалуудыг бариж байгуулах ажлийг хийсэн бөгөөд түүний байгуулсан нийслэл "Арслан хот"-ын туурьнаас олдсон баганын орой дээр байрлах 4 арслангийн баримал нь одоогийн Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсын төрийн сүлд болжээ.

Буддын шашинд орхоосоо өмнө тэрээр эзлэн түрэмгийлэгч даралгуйлагч байсан бол Буддын шашинд орсоноор хүн төрлөхтөний түүхэнд анх удаа сайн санааны аян, буяний уйлсэд хандив өргөх, зохион байгуулах ажлыг (philanthropic) санаачилсан хүн гэж тэмдэглэх гавъяаг байгуулжээ. Ашока нь Буддын шашны ашима буюу дуугуй байх, хайрлах, унэнч байх, нигуулсэнгүй байх, цагаан хоолтон байх гэсэн 5 үндсэн зарчимын гол агуулгыг тодорхойлогч төдийгүй баримтлагч.
Хожуу Харрапа (МЭӨ 1800) үээс уламжлагдан ирsen Дхармацакра буюу бидний нэрлэж заншсанаар Зогсолтгүй эргэх хүрд нь Буддын шашны хамгийн эртний бэлэгдэл бөгөөд Ашока хааний ачаар орчин үеийн Буддын шашний гол бэлэг тэмдэг болжээ.

Түүний Буддын шашинд хэрхэн орсон тухай домогт өгүүлсэнээр дайн дууссаний дараа Ашока хаан өөрийхөө эзэлсэн хотруу ороод үнс болон шатсан байшин, хотын гудмажаар хөглөрөх цогцоснууд, хагацал гуниг, уй гашуудалыг хараад Би юу хийчих нь энэ вэ? Энэ ялалт мөн гэж үү? тэгвэл ялагдал гэж юү вэ? Энэ бол ялалт эсвэл ялагдал! Энэ бол шудрага бас шудрага бус явдал! Хүүхэд эмэгтэйчүүдийг алах нь баатарлаг гавьяа мөн гэж үү? Би эзэнт гүрэн байгуулахын төлөө эсвэл нураан сүйтгэийн тулд дайтсан гэж үү? Хүмүүс эр нөхрөө, эцэгээ, үр хүүхдээ, төрж амжаагүй үрсээ алдаж байна. Энэ балгас, үхдэлүүд юу вэ? Энэ бүхэн ялатийн бэлэгдэл гэж үү? Энэ араатан, хэрээ, бургэдүүд үхэл эсвэл чөтгөрийн элчнар уу? Би юу хийчих нь энэ вэ? Би юу хийчих нь энэ вэ хэмээн харуусан хэлсэн гэдэг. Ашока хаан МЭӨ 260 онд Вибхажявада Буддыб шашныг (Буддын шашны эртний урсгалуудын нэг) төрийн шашин хэмээн зарласанаар түүхэнд анх Буддын шашинт төрийн бодлогыг баримталж эхэлсэн түүхтэй.
Ашока Хаанийг Нирваан дүрийг олсоноос шойш түүний байгуулсан эзэнт гүрэн 5 жилээс хэтрэлгүй бутран унасанч үр хүүхдүүд нь Ази даяар Буддын шашнийг дэлгэрүүлэх үйлсийг нь үргэлжлуулсэн түүхтэй.

2001 онд Болливоод-н нэрт найруулагч Сантош Сиван Ашока хааны
тухай "Ашока"хэмээх түүхэн уран сайхны киног бүтээжээ.
(Буддын Гүн Ухааныг баримталдаг учраас оюутан байхдаа
хийж байсан семинараа сийрүүлж оруулав) 
Лхагва

Монголын газрын зураг

Та бүхэнд хэрэг болох болвуу гэж бодон өөртөө хамгийн их хэрэгцээтэй байдаг Монголын хэдэн газрын зургийг орууллаа.






Энэхүү site-аас хүссэн газрын зургаа хайж олох боломжтой
http://s-maps.com

Охид минь нүүрээ буд, нимгэн хувцасла

Охид минь нүүрээ буд, нимгэн хувцасла
Олны өмнө гоо үзэсгэлэнтэй бай, бардам бай!
Хэн нэгэн чамайг харж эхнэрээ марттал
Хэтэрхий гоо үзэсгэлэнтэй бай
Зуурдхан ч хамаагүй чи дэлхийн хаан бай !
Yүнээс илүү хаанчлал гэж байхгүй
Yнэндээ орчлон гэдэг хуурамч юм
Та нар шиг охидуудаар халаасаа дүүргэх
Танхай бардам баян эрчүүдээр дүүрэн юм
Охид минь бүжиглэ нарги, битгий гунигла
Огт танихгүй залууг үнс, тэдэнд дурла
Хамаагүй хард, гомдоод уйл
Архины мухлагт ороод гар
Залуусыг сонго, дарс уу
Алтанхан залуу насаа амтлаад үз
Аяа тэр чиний
Yзэсгэлэнт боол чинь байг
Зөвхөн чи нэг юмыг ухаарах хэрэгтэй
Зөрж өнгөрөх олон өдрүүдийн аль нэгтээ
Хүссэн хүсээгүй насаа элээж
Чамтай цуг амьдрах
Хэн нэгэн хүн цэцэрлэгт
Хүлээж байгаа гэдэгт итгэх хэрэгтэй
Өөр юу ч хэрэггүй, тэр цагийг хүлээж
Өдөржин цонх ширтэн гуниглах хэрэггүй
Yүрд холын замд од
Yзэсгэлэн гоогоо харин хэзээ ч гээж болохгүй шүү
Yдийн наран чиний сайханд бишрэн
бөхийж байг ээ.
(Бүсгүйчүүдээ залуу нас, гоо үзэгслэнгээ хайрлаж яваарай)

Тэнгэр шиг бай

Хамаг бүгдээр чамайг
Харааж нулимж байвч, тэнгэр шиг бай!
Хамгийн сайн хүмүүс гэж
Хашгирч ерөөж байвч, тэнгэр шиг бай!
Тэвчээр барагдаж, нөхөд чинь орхивч
Тэнгэр шигбай, мөнхөд амгалан...
Тэргэнд суулгаж, алтан титэм өмсгөвч
Тэнгэр шиг бай, юу ч болоогүй юм шиг...
Хамгийн хайртай хүн чинь хаяж одсон ч
Хан тэнгэр нурчхаагүй цагт, бүү зов!
Гүтгэж, доромжилж бахаа ганц хангавч
Гүн тэнгэр хэмхрээгүй цагт, бүү ай!
Өвчин зовлонд нэрвэгдэж, тартагтаа тулавч
Өнө мөнхийн тэнгэр шиг бай, чи ялна
Өрөөл бусдад тоогдохоо байж, мартагдавч
Өндөр тэнгэр дээр чинь цэлийж буйг бүү март!
Яг л амьдрал чинь дуусаж, явах замгүй болсон ч
Яадгаан алдалгүй хүлээ, тэнгэр шиг бай!
Яруухан санаа мехөсдөж, хулгай зэлгийд өртсөн ч
Ядмагхан амьтдыг бүү тоо, тэнгэр шиг бай
Олз омог чамд үүдээ хаасан ч тэнгэр шиг бай
Олон түмэн нүүрээ буруулсан ч тэнгэр шиг бай
Одод гялалзаж, наран саран ээлжлэх цагт
Орчлон дээр аавын хүү шантрах ёсгүй!...
Уур омог урин мунхгийг мартаж, тэнгэр шиг бай
Уйтан хорвоогоос илүү гарч, жигүүрээ дэлгэ...
Цөхрөл чамайг багалзуурдаж, цөлийн чоно шиг болгосон ч
Цөс ихтэй хүний үр гэдгээн бүү мартаарай!...
Цорын ганц хүү минь, бас охид минь, хүүхдүүд минь
Цохолж ирэх үйлийн үрээс бүү зугт, бүү ай!...
Хувь заяатай ямагт эвлэрч, тэвчээртэй бай...
Хуучин цагийн мэргэд хүлээж сурсан юм шүү!...
Орох оронгүй болсон цагтаа орчлонг бүхэлд нь олно, чи!
Онцлох нөхөргүй болсон цагтаа , хүнийг бас ойлгоно чи !
Аз жаргал ирнэ гэвч , удалгүй алга болдог юм
Аюул зовлон тохионо гэвч , төдөлгүй арилдаг юм ...
Жамаараа ертөнцөд юм бүхэн өдөр , шөнө шиг ээлжилнэ
Жаргал зовлонгийн алинд ч , мөнх тэнгэр шиг бай !...
Атаатан түмэндээ мууг үйлдэвч , хариуд нь сайныг бүтээ .
Ариун сэтгэлийн нугад буяны цэцэгс дэлгэрдэг юм ...
Ямагт чиний зөв байх албагүй , сайтар тунгаа
Ярьж хэлэх , хөдлөх бүхнээ өерөө хяна , сэтгэ
Хүсэл бүхэн биелэх албагүй , чандалж хорь,
Хүрэхийн эцэсгүй тэнгэр шиг бай, үнэнийг тэмтэр!...
Юм бүхэнд өөрийн цаг буй, сөрөөд нэмэргүй
Юлд атгасан хүн тулаанд хэрэгтэй, хуриманд нэмэргүй
Нохой болохоос нь өмнө гөлгийг хазаж хэмлэдэг юм...
Ноён болохоос нь өмне хөвгүүнийг басаж доромжилдог юм
Самуун дэгдээгчид үйлээн тайван хийг
Сандарч тэвдэх хэрэггүй тэнгэр шиг бай !
Салхи цагаан болохоор бүхнийг хийсгэдэг юм
Саваагүй амьтдын зиндаанд бүү уна !...
Эрх мэдэлтэй хүн хилэнц нүглээс зайлахгүй
Эд баялагтай хүн хүсэл шуналаас хагацахгүй
Ертөнцийн бүх юм хэмжээтэйг бүү март
Ер цагаа болохоор хумхийн тоос шиг сарнина
Энгийн хүн ардад ээлтэй бай, хайртай бай
Элдэв бусармаг явдалд бүү орооцолд!...
Үнэтэй цайтай бүхнээ бусдад өгч сур, бүү харамс
Үүрд оршихгүйн учир тус болох үйл бүтээ!...
Гаднаан ямагт бусдаас доорд бай, даруу бай
Гайхуулах хэрэггүй, дотроон тэнгэр мэт агуу бай!
Үг яриа хэрэггүй газарт харцаараа өгүүлж сур,
Үнэн худлыг ялгах аргагүй цагт бурхандаа залбир!
Өнөөдөр чамайг маргааш бусдыг хуурах хүмүүст
Өөр шигээ бүү итгэ, мөрийг хөөж чигийг барь!...
Хүү минь, хамгийн эцэст хэлэхэд нохой явдлыг дээдэл
Хүлцэн тэвчихээс илүү гавьяаг би мэдэхгүй!...
О. Дашбалбар

Би Монголоороо гоёдог

Хөх Азийн цээжин дээр ирж буцахын учир
Хvмvvvний алтан заяа энд байхын учир
Туурайн тамгатай хөрсөн дээр
Унагатай хамт тэнцэж хөлд орохын учир
Тунгалаг шандны толиог
Хулантай хамт булаалдаж рашаан амсахын учир
Би Монголдоо мэндэлсэн
Газар тэнгэрийн савслагад гайхуулан байж
Ганц яваа насаараа би Монголоороо би гоёно
Би
Хөхөөтэй зуны цэцгийн алаг шvvдрээр хөлөө гоёдог
Хvрэн толгойн сvvдрийн айзам жавхаагаар нь хоолойгоо гоёдог
Зэрэглээтсэн талын бараан нvvдлээр харцаа гоёдог
Зээгэлсэн шар толгодын алтан хормойгоор хаяагаа гоёдог
Би Монголоороо гоёдог
Айрганд нь ардын дуу иссэн хөхүүрээр нь ханаа гоёдог
Аяганд нь vдийн нар далбилзсан өвгөдөөрөө хоймроо гоёдог
Хаврын тэргvvн сарын шинийн нэгэнд ашдын билэгээр гоёдог
Намрын дунд сарын арван долоонд амрагийн харцаар гоёдог
Би Монголоороо гоёдог
Ширгэшгvй Хэрлэнгийнхээ усыг нар зөв бvсэлж гоёдог
Шилгэшгvй нутгийнхаа уулсийг нас зөв тvшиж гоёдог
Би Монголоороо гоёдог
Морьд эргэсэн наадмын дурдан тоосоор нь дээлээ гоёдог
Монгол гэсэн зургаан vсэгтэй бурхан нэрээр нь дэлхийд гоёдог
Би Монголоороо гоёдог
Алган дотор хавчигийн цагаан чулуу алгаараа ташчихад
Ангаахай гардаг болов уу гэж томоогvй насаа vнэмшиж
Аргал тvvхдээ хvртэл саврын хумснаас өмөөрөн
Алтан ширээгийнхээ чулууг шувууны амиар хайрласан
Аргалын чинээ уул байлаа ч зулайд нь хvргэж залбирна аа Эх орон минь
Алгын чинээ нутагтай гэвч заяа минь гэж тайтгарна Эх орон минь
Буйран чинээхэн уулс байвал сөхөрч суугаад жаргана
Бvрэн эрхт Монгол минь байхад сvvгээ өргөөд залбирна аа
Эх нутгийнхаа хvйтэн бороонд ч дулаацсан
Дулаацсан биенээс минь хийморь савссан
Савссан омогийн нvцгэн мананд
Сая тэнцсэн унага Монголоо эрнэ
Би Монголоороо гоёдог
Би Монголоороо гоёно
Ш.Гүрбазар

(Зургийг www.flickr.com-оос)

Дэрвэж яваа охиныг уйлуулж битгий орхиорой

Дэлбээлж байгаа цэцгийг дэмий битгий тасдаарай
Дэрвэж яваа охиныг уйлуулж битгий орхиорой
Энхрий цээжийг нь дэрлээд чих тавин чагнаарай
Ээжийн охины зүрх чиний төлөө цохилж байгаа.
Аавдаа ч өгөөгүй халамжийг нь асгаж битгий гомдоо
Амталж байгаа жаргалаа эргүүлээд түүндээ өг.
Хардаж чамайг зовоодоггүй ч харамлаж байгаа чамайг
Хань минь би чинийх гээд духан дээр нь үнс, уужрана.
Хайраар бялхсан харцыг нь чи л ганцхан мэдэрдэг
Халуун дулаан тэврэлтийг нь чи л зөвхөн хүртдэг
Удам залгах үрийг чинь төрүүлж чамд өгөх
Ухаант бүсгүй дэргэд чинь байна, инээмсэглэ эр хүн та
(Түүнд...)
Хэн гэдэг зохиолчын шүлэг болхыг н мэдэхгуй юм (мэддэг болж хэлж өгөөрэй).
Найзын маань өврийн дэвтэрт тэмдэглээстэй байхад нь таалагдаад тэмдэглэж авсан.

Уйлсан учрыг минь бvv асуу

Уйлсан учрыг минь бvv асуу
Удаан уйлахгvй мөд тайтгарна
Угтах ирээдvйн урт амьдралд
Уйлах өдрvvд бишгvй тохиох ч
Олон уйлахгvй одоо л би сайн уйлъя
Орчлонгийн зовлонг нулимсаараа угаая
Оройхон учирсан учралаа санан
Огтхон ч нийлэхгvй тавилангаа бодон
Омог бардам дvрийг чинь vгvйлэн
Олон уйлахгvй одоо л би сайн уйлъя
Зугаа цэнгэлтэй өдрvvдээ дурсан
Зуурдын жаргалтай хайраа өрөвдөн
Зvvдэндээ л чамтай учрахыг мөрөөдөн
Зоргоороо би жаахан л уйлъя
Зvрхний гунигаа нулимсаараа нимгэлье
Аргадаж тайвшруулах гээд яах вэ!
Ахиад би гомдож уйлахгvй
Асгарах нулимсны дусал бvртэй
Амин халуун хайр минь
Арчигдаж байгаад асуугаад яах юм бэ?
Уйлсан учрыг минь бvv асуу
Удаан уйлахгvй мөд тайтгарна

Уучлах гэдэг ухааных

Дунд сургуулийн нэг багш сурагчиддаа нэгэн туршилтанд оролцохыг хүсч байгаа эсэхийг нь асуулаа. Мэдээж энэ нь амьдралын" гэсэн тодотголтой байсан нь хүүхдүүдийн сонирхлыг ихэд татсан учраас тэд ч дуртай нь аргагүй зөвшөөрөв.Тэгтэл багш нь дараагийн өдөр хүүхэд тус бүрийг таван килограмм төмс, нэг гялгар уутан тор авчрах даалгавар өгөхөд хүүхдүүд багшийнхаа чухам яах гээд байгааг нь огт ойлгоогүй ч маргааш нь хүүхэд тус бүрийн ширээн дээр төмс болон гялгар уутнууд бэлэн болсон байв.
Багш анги руугаа ороод өөр рүү нь асуусан нүдээр харах сурагчиддаа "За одоо та нар өнөөдрийг хүртэл үзэн ядаж байсан юмуу дургүй хүмүүсийнхээ нэрийг нэг нэг төмсөн дээр бичээд тор руугаа хий" гэж хэлэв. Ийн хэлээд удаа ч үгүй байтал зарим хүүхдийн торонд хэдхэн төмс орсон байхад заримынх нь бүр дүүрэн болсон харагдана.